Niepokalane Poczęcie

 

SYNOD LATERAŃSKI (649)

 

     Decyzje tego synodu partykularnego otrzymały wartość prawie równą decyzjom soborowym, ponieważ Tradycja powoływała się na nie bardzo często. Kanon 3 streszcza całą naukę poprzednich pokoleń o Matce Bożej, a szczególnie podkreśla stałe dziewictwo Maryi. Wyraz „niepokalana" (achrantos) nie przesądza sprawy Niepokalanego Poczęcia.

Kan. 3. Jeżeli ktoś nie wyznaje według nauki świętych Ojców, że święta zawsze Dziewica i niepokalana Maryja jest prawdziwie i właściwie Boga Rodzicielką, ponieważ samego Boga-Słowo zrodzonego z Ojca przed wszystkimi wiekami a w ostatnich czasach w sposób szczególny i prawdziwy bez nasienia z Ducha Świętego poczęła, bez naruszenia dziewictwa porodziła i pozostała także dziewicą po narodzeniu — n.b.w.

 

WIARA W NIEPOKALANE POCZĘCIE MARYI

 

     Chociaż Sobór w Bazylei wpadł w schizmę i nie został uznany przez Kościół, niemniej jego dekret z 17. IX. 1438 r. wpłynął decydująco na rozszerzenie wiary i nauczania o Niepokalanym Poczęciu NMP w XV wieku. Francja i Hiszpania wprowadzają dekret w życie (por. synod w Awinionie, 1457). Uroczystość 8 grudnia rozpowszechnia się w całym chrześcijaństwie. Wielcy teologowie — Dionizy Kartuz (zm. 1472), Św. Wawrzyniec Giustiniani (zm. 1455), Św. Bernardyn ze Sieny (zm. 1475) — wypowiadają się za dogmatem o Niepokalanym Poczęciu. Franciszkanie prowadzą w tym względzie długie dyskusje z dominikanami. Układają oni także tekst Mszy św. i „Officium" — modlitwy brewiarza, które aprobuje papież Sykstus IV bullą „Cum praeexcelsa" (1476).

     Druga bulla Sykstusa IV „Grave nimis" (1483) położyła kres nowej polemice wszczętej między przedstawicielami tych samych zakonów z okazji nowego „Officium" ułożonego przez franciszkanina Bernarda de Busti. Pierwsza redakcja bulli (1482) podawała jako fałszywe i mylne twierdzenia, jakoby przedmiotem święta Niepokalanego Poczęcia było uświęcenie Maryi przez łaskę uświęcającą. Papież ma bowiem na myśli przywilej Niepokalanego Poczęcia udzielony Maryi i grozi ekskomuniką tym, którzy inaczej twierdzą. Druga redakcja (1483) rozszerzyła ekskomunikę na tych, którzy odważyliby się głosić, że jest grzechem obchodzić święto 8 grudnia lub słuchać kazań na cześć przywileju Niepokalanego Poczęcia NMP.

     Akta te — pierwsze, jakie posiadamy w sprawie Niepokalanego Poczęcia NMP — nie mają jeszcze wartości orzeczeń nieomylnych. Ale jasno wykazują kierunek, jaki już niezmiennie obiera Stolica Apostolska.

     Na XIX Soborze Powszechnym (w Trydencie, na V i VI Sesji, 1546-1547) wniesiono projekt uroczystej definicji tego przywileju Maryi jako dogmatu wiary. Zdecydowano się jednak sprawy nie rozstrzygać ze względu na licznie oponujących teologów i aby nie zaostrzać sporu z protestantami. Mimo wszystko w czasie dyskusji nad dekretem o grzechu pierworodnym postanowiono włączyć do kanonu odpowiednie oświadczenie na ten temat (nr 83). Nie bez znaczenia jest także aluzja w kanonie 23 (nr 84) o usprawiedliwieniu.

 

SYKSTUS IV: Konstytucja „Cum praeexcelsa" (1476)

 

Podajemy tylko wstęp do aprobaty Mszy św. i Officium o Niepokalanym Poczęciu.

 

     Badając w pobożnym rozważaniu wzniosłe oznaki zasług, którymi Królowa niebios, chwalebna Bogarodzica Dziewica, wyniesiona na niebiosa, świeci jak zorza poranna wśród gwiazd... uważamy za rzecz godną, a co więcej należną, aby wszyscy wierni oddali chwałę i dzięki składali wszechmocnemu Bogu za cudowne poczęcie Niepokalanej Dziewicy. Jego Opatrzność, widząc od wieków pokorę Dziewicy, dla pojednania ze swoim Stwórcą rodzaju ludzkiego podległego śmierci z powodu upadku pierwszego człowieka, uczyniła ją za sprawą Ducha Świętego przybytkiem dla jedynego swego Syna. Z niej wziął On śmiertelne ciało dla odkupienia swego ludu, a ona pozostała niepokalaną Dziewicą po zrodzeniu [Syna].

     Dlatego [zachęcamy wiernych], aby odprawiali Msze św. i inne nabożeństwa, ustanowione w tym celu W Kościele, by brali w nich udział... i aby przez zasługi i wstawiennictwo tejże Dziewicy uzyskiwali obfitszą łaskę Bożą.

 

SYKSTUS IV: Konstytucja „Grave nimis" (1483)

 

     Właśnie kiedy święty Kościół rzymski obchodzi święto poczęcia niepokalanej i zawsze Dziewicy Maryi i ustanowił specjalne o tym „officium", dowiadujemy się, że niektórzy kaznodzieje z różnych zakonów w kazaniach swoich głoszonych do ludu w rozmaitych miastach i okolicach nie wstydzili się twierdzić, że wszyscy, którzy utrzymują lub twierdzą, że chwalebna i niepokalana Boga Rodzicielka była poczęta bez plamy grzechu pierworodnego, grzeszą śmiertelnie lub są heretykami, że wierni, którzy odmawiają „officium" o jej Niepokalanym Poczęciu, słuchają nauk o tym, że została poczęta bez tej zmazy, grzeszą ciężko albo są heretykami.

     Tego rodzaju twierdzenia potępiamy i odrzucamy na mocy i naszej władzy apostolskiej jako fałszywe, błędne i wręcz przeciwne prawdzie, podobnie jak i książki zawierające takie poglądy... [Lecz ganimy również tych], którzy odważają się twierdzić, że zwolennicy opinii przeciwnej — tzn. że Najświętsza Maryja Panna została poczęta w grzechu pierworodnym — dopuszczają się herezji i wpadają w grzech ciężki, ponieważ Kościół rzymski i Stolica Apostolska jeszcze nic nie rozstrzygnęły...

 

XIX SOBÓR POWSZECHNY, TRYDENCKI SESJA V I VI (1546-1547)

Dekret o grzechu pierworodnym

 

Nota. — Oświadcza jednak tenże święty Sobór, że nie zamierza obejmować tym dekretem, w którym jest mowa o grzechu pierworodnym, świętej i niepokalanej Bożej Rodzicielki Maryi; lecz że należy zachować Konstytucje świętej pamięci papieża Sykstusa IV pod grozą kar zawartych w tychże Konstytucjach, które Sobór ponownie zatwierdza.

 

Kanon o usprawiedliwieniu (1547)

 

     Kan. 25. Jeśli ktoś twierdzi, że człowiek raz usprawiedliwiony nie może już więcej grzeszyć ani też utracić łaski i że dlatego ten, kto upada i grzeszy, nigdy nie był prawdziwie usprawiedliwiony; albo przeciwnie, że może w całym życiu unikać wszystkich grzechów, nawet powszednich, chyba mocą szczególnego przywileju Bożego, jak to utrzymuje Kościół o świętej Dziewicy — niech będzie wyłączony ze społeczności wiernych.

 

PAWEŁ IV: Konstytucja „Cum quorundam" (1555)

 

     Bulla powyższa z 7. VIII. 1555 r. nie wymienia imienia żadnego teologa, ale nauki uznane za nieprawowierne są właśnie te, które będą szerzyli socynianie (arianie polscy). Lelio Sozzini (1525-1562) obejmował już swym wpływem Austrię, Szwajcarię i Francję. Bratanek jego Fausto Sozzini (1539-1604) będzie rozpowszechniał te nauki w Czechach i w Polsce.

     Znaczenie dogmatyczne bulli: jest to dokument zwyczajnego magisterium.

     [W trosce o wiernych upominamy]... tych, którzy twierdzą, że nasz Zbawiciel nie został poczęty według ciała za sprawą Ducha Świętego w łonie świętej i zawsze Dziewicy Maryi, lecz jak inni ludzie i z nasienia Józefa... albo że Najświętsza Maryja Panna nie jest prawdziwą matką Boga i nie pozostała w nienaruszoności dziewictwa przed narodzeniem, przy narodzeniu i po narodzeniu.

 

MICHAŁ BAJUS I JANSENIŚCI

 

     Nauka Bajusa i jansenistów o Matce Bożej wypływała logicznie z ich pesymistycznego nastawienia do natury ludzkiej. Człowiek — według nich — jest do gruntu zepsuty wskutek grzechu. Nie przyjmowali w tym żadnego wyjątku i głosili błędną naukę.

 

Opinia Bajusa

 

     Nikt oprócz Chrystusa nie jest bez grzechu pierworodnego. Dlatego błogosławiona Dziewica umarła z powodu grzechu zaciągniętego od Adama i wszystkie jej cierpienia w tym życiu jak i cierpienia innych ludzi sprawiedliwych były karą za grzech pierworodny lub osobisty [Bulla św. Piusa V „Ex omnibus afflictionibus", 1567].

 

Opinia jansenistów

 

     Ofiara dwóch gołąbków złożona w świątyni przez świętą Dziewicę Maryję w dniu oczyszczenia, jednego na całopalenie, drugiego za grzechy, świadczy wystarczająco, że potrzebowała oczyszczenia i że jej Syn [którego ofiarowała] był także dotknięty zmazą matki, zgodnie ze słowami prawa [Dekret św. Officium, 1690].

 

OSTATNIE STADIA DEFINICJI DOGMATU O NIEPOKALANYM POCZĘCIU NMP (OD ALEKSANDRA VII DO PIUSA IX)

 

     W roku 1617 papież Paweł IV zakazał wygłaszania publicznie opinii sprzecznych z wiarą w Niepokalane Poczęcie NMP. Grzegorz XV w 1622 r. rozszerzył ten zakaz na pisma prywatne. W 1661 r. 8 grudnia, na prośbą króla Hiszpanii Filipa TV, papież Aleksander VII podpisał bullę „Sollicitudo omnium ecclesiarum", w której streszcza dzieje kultu Niepokalanego Poczęcia. Określa ten przedmiot kultu słowami, które Pius IX powtórzy w definicji dogmatu (Bulla „Ineffabilis Deus", 1854). Zabrania jednak (jak poprzednio Sykstus IV) zwolenników opinii odmiennej nazywać heretykami. Klemens Xl ustanowił dzień 8 grudnia jako święto obowiązujące w całym Kościele (1708). W1838 r. Grzegorz XVI pozwolił arcybiskupowi Sewilli dodać do prefacji NMP „et te in Conceptione immaculata". W 1843 r. dominikanie otrzymują pozwolenie na obchodzenie święta z uroczystą oktawą. Jezuici czcili Niepokalane Poczęcie NMP od samego początku, swego istnienia. Było stalą tradycją w ich nowicjatach zobowiązać się ślubem do szerzenia tego kultu. W 1846 r. Pius IX pochwalił biskupów amerykańskich, zebranych w Baltimore, którzy ogłosili Maryję pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia patronką Stanów Zjednoczonych.

     Wreszcie 8 grudnia 1854 r. Pius IX ogłosił bullą „Ineffabilis Deus" dogmat o Niepokalanym Poczęciu. Jest to dokument „ex cathedra". Papież orzeka, że w żadnej chwili swego życia Maryja nie pozostawała pod władzą grzechu i że ze względu na przewidzianą zbawczą śmierć Chrystusa otrzymała od Boga wyjątkowy przywilej zachowania od grzechu pierworodnego.

 

ALEKSANDER VII: Bulla „Sollicitudo omnium ecclesiarum" (1661)

 

     Starodawna już jest pobożność wiernych względem świętej Dziewicy Maryi, utrzymujących, że jej dusza od pierwszej chwili stworzenia i połączenia z ciałem była wolna od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego mocą szczególnej łaski Boga i przywileju [udzielonego] ze względu na przyszłe zasługi Jezusa Chrystusa, Syna Jego, Odkupiciela rodzaju ludzkiego. W tym też duchu czczą oni i uroczyście obchodzą święto Jej poczęcia. Liczba czcicieli tego święta wzrosła do tego stopnia... że prawie wszyscy katolicy je przyjęli...

     Wznawiamy konstytucje i dekrety Rzymskich Biskupów wydane na korzyść twierdzenia, że dusza świętej Dziewicy Maryi już w akcie stworzenia i połączenia z ciałem była udarowana łaską Ducha Świętego i zachowana od grzechu pierworodnego.

 

PIUS IX: Bulla „Ineffabilis Deus" (1854)

Definicja dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP

 

     ...Na chwałę Świętej i Niepodzielnej Trójcy, na cześć i uwielbienie Bożej Rodzicielki, dla wywyższenia wiary katolickiej i rozkrzewienia religii chrześcijańskiej, powagą Pana Naszego Jezusa Chrystusa, świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Naszą ogłaszamy, orzekamy i określamy, że nauka, która utrzymuje, iż Najświętsza Maryja Panna od pierwszej chwili swego poczęcia — mocą szczególnej łaski i przywileju wszechmocnego Boga, mocą przewidzianych zasług Jezusa Chrystusa, Zbawiciela rodzaju ludzkiego — została zachowana nietknięta od wszelkiej zmazy grzechu pierworodnego, jest prawdą przez Boga objawioną i dlatego wszyscy wierni powinni w nią wytrwale i bez wahania wierzyć.

     Stąd też ci, co odważyliby się w sercu pomyśleć inaczej, niż zostało to przez Nas ustanowione, od czego niech Bóg zachowa, winni dobrze wiedzieć, że własnym wyrokiem potępili się, że ulegli rozbiciu w wierze i odpadli od Kościoła katolickiego, a nadto popadną tym samym w kary ustanowione przez prawo, jeśli to, co czują w sercu, odważą się w jakiś sposób zaznaczyć słowem, pismem lub okazać się na zewnątrz.